wczasy, wakacje, urlop
26 August 2011r.
Statkiem Po Zatoce Puckiej
Temat: Zatoka Pucka jako wyodrębniający się akwen Zatoki Gdańskiej.
Cel wycieczki: Obserwacja krajobrazu nadmorskiego od strony morza.
Trasa: Gdynia—Puck—Gdynia.
Zatoka Pucka stanowi południowo-zachodnią część Zatoki Gdańskiej. Wycieczka na wymienionej trasie, stosunkowo najmniej uczęszczanej, ma charakter wypoczynkowy. Morski rejs statkiem początkowo stanowi dla młodzieży niezwykłą atrakcję. Dłuższy jednak pobyt na statku, u niektórych uczniów powoduje znużenie. Aby nie utracić walorów krajoznawczych wycieczki, do której młodzież była przygotowana, warto zwrócić uwagę na kilka ważniejszych zagadnień podczas rejsu.
Pasażerski statek Żeglugi Gdańskiej odbija od Nabrzeża Pomorskiego w Gdyni i wypływa z portu Wejściem Południowym, mijając po lewej stronie kraniec falochronu. Następnie przepływa przez Redę Gdyńską, gdzie statki transportowe oczekują na wejście do portu. Widać, iż niektóre z nich są głęboko zanurzone w wodzie, inne natomiast wystają burtami znacznie ponad jej powierzchnię. Uczniowie prawidłowe wyprowadzają wnioski, które jednostki zmierzają z ładunkiem do portu, które zaś przybywają po ładunek.
Widoczne przerwy w ciągłości falochronu stanowią dla statków rodzaj bram wejściowych do awanportu, a następnie do basenów portowych. Statki transportowe wpływające lub opuszczające port korzystają z Wejścia Głównego.
Płynąc wzdłuż wysoczyzny Kępy Oksywskiej wznoszącej się we wschodniej części od 30 do ponad 40 m n.p.m. obserwujemy krawędź wysoczyzny stromo opadającej ku morzu. Intensywna działalność abrazyjna morza była przyczyną znacznego ubytku lądu, dlatego w rejonie Przylądka Oksywskiego brzeg został umocniony specjalną opaską betonową. Od brzegu w kierunku morza zbudowano ostrogi palowe. Z pokładu statku widoczne są również efekty niszczącej działalności wód płynących. W odległości około 4 km od Oksywia został wyerodowany około 1,5 km długości jar — Babi Dół, dochodzący do morza. W okresie międzywojennym zbudowano tam szpital dla osób zakaźnie chorych odbywających kwarantannę.
Warto przypomnieć młodzieży, że w rejonie Oksywia zachowały się ślady wczesnohistorycznej osady słowiańskiej. Obszar Kępy Oksywskiej w 1939 r. był terenem walk obrońców Gdyni i Wybrzeża, którym dowodził bohaterski dowódca płk St. Dąbek.
Odosobniona szara budowla w strefie przybrzeżnej, to torpedowania z okresu międzywojennego.
W pobliżu wsi Mechelinki lekko falista równina wysoczyzny przechodzi w dno szerokiej pradoliny kaszubskiej, oddzielonej od morza wąskim pasem wydm. Na ich przedłużeniu koło wsi rybackiej Rewa prądy morskie utworzyły około 0,5 km długości Cypel Rewski, określony przez Kaszubów mianem Szpyrku.
Stożkowe lub cygarowe pławy pomalowane w czarno-żółte poziome pasy z żółtą kulą na szczycie i napisem Ryb, ustawione są dla potrzeb rybołówstwa. Nadmienić należy, że rybacy kaszubscy tradycyjnie zachowują dawne nazwy np. łowisk rybackich na zatoce, którą określają jako Pucke Morze, Pucka Pieta (Kałuża), Małe Morze. W odróżnieniu od Małego Morza, Bałtyk określany jest jako Welge Morze lub Północni Niedwiedź (Północny Niedźwiedź). Północną część Zatoki Puckiej od głębszej części południowej oddziela około 11 km długości piaszczysta ławica ograniczona 2 m izobatą, zwana Rybitwia Mielizna lub Ryf Mew. W północnej części zanurzona jest zaledwie 0,10—0,20 m i podczas długotrwałych wiatrów północno-zachodnich następuje wynurzenie mielizny, na której żerują rybitwy i mewy.
Między Cyplem Rewskim i Ryfem Mew przekopano kanał o szerokości 80—100 m, zwany Głębinka lub Dypka, którym przepływa statek wzdłuż toru wodnego oznakowanego pięcioma parami pław. Wejście od strony południowej oznaczone jest świetlno-dzwonową pławą w biało-czerwone pionowe pasy.
Następnie statek płynie wzdłuż 4—5-metrowej głębokości rynny, ciągnącej się od ujścia rześki Redy i pradoliny Płutnicy koło Pucka. Większe głębokości w tej części zatoki występują jedynie w tzw. Kuźnickiej Jamie (do 8 m), w pobliżu Mierzei Helskiej.
Stosunkowo płytkie wody Zatoki Puckiej szybko się w lecie nagrzewają do 25°, a zimą zamarzają na okres 3—4 miesięcy. Średnie roczne zasolenia wody dla Pucka wynosi 6,23°/oo, dla Gdyni 7,38%o, dla Helu 7,44%o. Uczniowie mogą wyciągnąć wniosek o znacznym wysiedzeniu wód Zatoki Puckiej, co z kolei warunkuje rozwój życia biologicznego. Na przykład wśród poławianych ryb przeważają gatunki słodkowodne, jak leszcz, płoć, szczupak, sandacz, węgorz i inne.
Piaszczysto-muliste i torfiaste dno sprzyja rozwojowi roślinności podwodnej. Trawa morska (Zostera marina) zalega na szerokich obszarach, tworząc łąki podwodne. Wśród krasnorostów duże znaczenie gospodarcze ma widlik, z którego w Zakładach Przetwórstwa Wodorostów Morskich koło Pucka produkuje się agar-agar (agaroit). Podkreślić należy, że nadmierna eksploatacja roślinności morskiej może spowodować zakłócenia w życiu biologicznym w Zatoce Puckiej.
Od wsi rybackiej Rewa do ujścia potoku Gizdepki obserwujemy wybrzeże niskie, zarośnięte trzciną i szuwarami i pozbawione plaży. Wzdłuż brzegu, od Osłonina do Pucka, wysoczyzną opada krawędzią kilkunastometrowej wysokości ku morzu, tworząc wyraźnie widoczny klif z licznymi wcięciami erozyjnymi.
Warto zwrócić uwagę młodzieży, że ludność zamieszkująca nad brzegami Zatoki Puckiej od wieków zajmowała się rybołówstwem. Badania archeologiczne w rejonie Rzucewa na Kępie Puckiej wykazały, że już w okresie neolitu istniała tu słowiańska osada, której mieszkańcy żywili się głównie rybami i mięsem fok, prawdopodobnie licznie występujących w tym czasie w zatoce.
Przylądek Rzucewski otoczony jest kępą drzew liściastych zasłaniających dawny pałac Jana Sobieskiego.
W kierunku Pucka brzeg jest jednostajny, pozbawiony plaży.
Statek zatrzymuje się w niewielkim porcie rybackim w Pucku. Przy sprzyjających warunkach atmosferycznych można skorzystać z plaży. Stosunkowo płytka woda w strefie przybrzeżnej zatoki zapewnia warunki bezpieczeństwa podczas kąpieli.
Po zwiedzeniu około 10-tysięcznego miasta Pucka i przypomnieniu ważniejszych wydarzeń z jego dziejów, udajemy się w drogę powrotną statkiem. Do Gdyni możemy wrócić również pociągiem, obserwując nadmorski krajobraz wysoczyzn i pradolin zagospodarowanych przez człowieka.
W rejsie powrotnym statkiem do Gdyni poświęcamy dodatkowo kilka uwag Mierzei Helskiej, przypominając jej genezę i rozwój. Półwysep Helski w nazewnictwie kaszubskim określany jest jako Gąsa Szeja, Krowi Ogon, Blewiązka (Tasiemka) itp.
Wybrzeże Półwyspu Helskiego jest niskie i płaskie, miejscami pozbawione plaży. Linia brzegowa jest bardziej rozwinięta od strony Zatoki Puckiej niż od strony zewnętrznej.
Warto przypomnieć młodzieży, że w pobliżu widocznej wsi rybackiej Chałupy na Mierzei Helskiej za panowania króla Władysława IV został zbudowany fort, zwany Władysławowem. W rejonie Kuźnicy istniał drugi fort — Kazimierzowo. Pomiędzy fortami były przejścia dla statków płynących do Pucka i Gdańska. Z zachowanej mapy Puffendorfa z 1655 r. wynika, 'że zachodnia część mierzei w tym czasie składała się z pięciu wysp porozdzielanych przesmykami.
Nadmienić należy, że gdyby nie celowa działalność człowieka zapobiegającego niszczącej działalności morza i wiatru, fale sztormowe mogłyby przekształcić mierzeję w zespół wysp. Charakterystyczne dla Półwyspu Helskiego warunki naturalne sprzyjają rozwojowi rybołówstwa, które stanowi jedno z podstawowych źródeł utrzymania ludności kaszubskiej.
Oprócz wymienionych wsi rybackich, we wschodniej części półwyspu położone jest znane kąpielisko Jurata oraz miasta: Hel i Jastarnia, w których zlokalizowane są porty rybackie.
Począwszy od Rybitwiej Mielizny, dzielącej Zatokę Pucką na głębszą część południową i płytszą północną, wzdłuż Półwyspu Helskiego ciągnie się Mielizna Bórzyńska przechodząca w Mieliznę Długą, o średniej głębokości około 1,5 m i szerokości dochodzącej do 2 km. Do portu rybackiego w Jastarni prowadzi 60-me-trowej szerokości tor wodny, pogłębiony do około 5 metrów. W Jastarni znajduje się 17-